Şempanzeler ve Tüzel Kişilik

Şempanzeler ve Tüzel Kişilik

Farklı ülkelerde şempanzelerin tüzel kişiler olarak tanınmasına dair tartışmalar sürüyor. Son olarak tutsak iki şempanzenin birey olma durumu New York Bölge Mahkemesi'nde görüşüldü.



Şempanzelerin tüzel kişilik haklarına sahip olup olamayacağı mahkemeler ve hayvan hakları savunucuları tarafından uzun süredir gündeme getiriliyor. Bu yılın ilk yarısında New York Bölge Mahkemesi hakimleri, Nonhuman Rights Project (NRP) başkanı Steven Wise ve davanın avukatı tarafından görüş aldı. 2013 yılından bu yana NRP Tommy ve Kiko ismindeki iki şempanzenin kişilik hakları kazanması için mücadele ediyor. 

Nihayet tarihte ilk kez, bu sene bir başka şempanze, A.F.A.D.A'nın çalışmaları neticesinde Cecilia için Arjantinli yargıç kararı açıkladı: Cecilia insan olmayan bireydir.

Neden Şempanzeler?

Şempanzeler ile insanların genleri %98 oranında benzerlik gösteriyor. Şempanzelerin tüzel kişilik haklarını kazanması için uğraşanların en büyük dayanağı bu benzerlik. 

Eğer birey olma hakkı mahkemeler tarafından tanınırsa şempanzeler tutsak edilemeyecek ve deneyler için kullanılamayacak. 

Yalnızca Şempanzeler mi Birey Olarak Edilebilir?

Aslında insanlar tarafından - insanların düzenlediği mahkemelerde - bu karar ne yazık ki şimdiye kadar sadece kedi, kopek gibi insanların evcilleştirdiği ve çoğunlukla yemeyi veya giysi yapmayı tercih etmediği türler için verildi. Trigueros del Valle'de alınan kararda kedi ve köpekler insan dışı sakinler olarak kabul edildi.

İki şempanzenin 2015 yılında Manhattan'daki New York Mahkemesi tarafından insan dışı sakinler olarak kabul edilmesi bir başka karardı. Ancak mahkeme iki gün sonra kararını değiştirmişti. 

Mücadelede Etik 

Kimi hayvan hakları savunucuları bu durumu türcülüğün bir başka tezahürü olarak görürken, kimileri ise bunun hayvan hakları mücadelesinin bir parçası olduğunu savunuyor.

Mesele şu ki; aynı hakları tavuklar, sığırlar, domuzlar gibi çiftlik hayvanları için talep edemez miyiz? Şempanzelerin sahip olmasını dilediğimiz haklara onlarla birlikte giysi, yiyecek, eğlence ve deney için kullanılan diğer tüm hayvanların sahip olması gerekmiyor mu?

Bir türün üzerine yoğunlaştırılmış hak mücadelesi, bütüncül bir mücadeleye dönüştürülmediğinde buna doğrudan "türcülük" demek mevcut mücadeleleri geriye götürür mü?

Tüm bu sorular elbette hayvan hakları savunucuları arasında tartışılmalıdır. İnsanların kanunlarına ve mahkeme salonlarına indirgenemeyecek, yasaldan öte hak temelli ahlaki bir mücadele için belki çok uzun süre daha "Yolun başındayız." diyeceğiz.


Yararlanılan kaynaklar:
Independent: Human rights for cats and dogs: Spanish town council votes overwhelmingly in favour of defining pets as 'non-human residents'
National Geographic: Chimps Belong on Human Branch of Family Tree, Study Says
Ecorazzi: Court Recognises Chimps As Legal Non Human Persons

*Metnin tamamı VeganTürkiye'ye aittir. Yararlanılan kaynaklar ve alıntılar bağlantılarla gösterilmektedir.


Yorum Gönder

0 Yorumlar